Ustawa krajobrazowa
Prezydent RP skierował do Sejmu projekt ustawy krajobrazowej, a właściwie ustawy o wzmocnieniu narzędzi ochrony krajobrazu celem uporządkowania otaczającej nas przestrzeni. Projekt realizuje założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej sporządzonej we Floencji w dniu 20 października 2000 r. Konwencja ta została ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 24 czerwca 2004 r. co oznacza, że w stosunku do Polski zaczęła ona obowiązywać od 1 stycznia 2005 r.
W preambule Konwencji czytamy, że wolą układających się stron jest osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju opartego na zrównoważonych i harmonijnych relacjach pomiędzy potrzebami społecznymi, działalnością gospodarczą i środowiskiem.
Celami Konwencji są: promowanie ochrony gospodarki i planowania krajobrazu, a także organizowanie współpracy europejskiej w zakresie zagadnień dotyczących krajobrazu. Konwencję stosuję się do całego terytorium sygnatariuszy Konwencji i obejmuje obszary przyrodnicze, wiejskie, miejskie i podmiejskie. Obejmuje ona obszary lądowe oraz wody śródlądowe i morskie. Dotyczy ona krajobrazów, które mogą być traktowane jako krajobraz wyjątkowy, jak również obszarów krajobrazu pospolitego i zdegradowanego.
ludzi, jako wyrażenia dzielonej przez nie różnorodności kulturowej i przyrodniczej oraz podstawy ich tożsamości;
ukierunkowanej na ochronę, gospodarkę i planowanie krajobrazu poprzez przyjęcie środków specjalnych;
lokalnych i regionalnych oraz innych stron zainteresowanych zdefiniowaniem i wdrożeniem polityki w zakresie krajobrazu;
regionalnego i urbanistycznego i własną polityką kulturalną, środowiskową, rolną, społeczną i gospodarczą, jak również z wszelką inną polityką, która bezpośrednio lub pośrednio oddziałuje na krajobraz.
Niestety Konwencja ta do dnia dzisiejszego nie została wdrożona, co skutkuje ciągłym psuciem krajobrazu, bowiem zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zdają się nie radzić z tym problemem. Poza tym, cały czas stosunkowo niski procent obszarów objętych jest zapisami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a to z kolei przekłada się na duże zróżnicowanie zabudowy realizowanej na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
W polskim systemie prawnym przepisy dotyczące ochrony krajobrazu są rozrzucone po kilkunastu aktach prawnych, przy czym brak jest rozwiązań systemowych. Europejska Konwencja Krajobrazowa stara się wyjść naprzeciw tym potrzebom. Definiuje ona krajobraz jako obszar, postrzegany przez ludzi, którego charakter jest wynikiem działania i interakcji czynników przyrodniczych i/lub ludzkich. Pojęcie to, na podstawie projektowanej ustawy, ma zostać recypowane do polskiego systemu prawnego, poprzez wprowadzenie go do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (art. 6 pkt 1 projektu ustawy).
W uzasadnieniu do prezydenckiego projektu ustawy czytamy, że istnieje konieczność wprowadzenia powszechnej identyfikacji i waloryzacji krajobrazów, przy czym powinno należeć to do zadań samorządu województw. Narzędziem realizacji tego zadania będzie cykliczne sporządzanie audytu krajobrazowego (nie rzadsze niż raz na dwadzieścia lat).
Audyt krajobrazowy ma pełnić trojaką funkcję. Po pierwsze w skali całego województwa będzie dokonywał identyfikacji i scharakteryzowania typów krajobrazu przy klasyfikacji ustalonej w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Po drugie audyt krajobrazowy ma za zadanie dokonać waloryzacji krajobrazowej w skali całego województwa. Celem takiej waloryzacji miałoby być określenie wartości wszystkich krajobrazów. Po trzecie audyt krajobrazowy ma ustalić zagrożenia dla rozpoznanych krajobrazów priorytetowych i w oparciu o ich analizę zaplanować sposób ich ochrony.
Zastosowanie zaplanowanych rozwiązań będzie następowało na podstawie oddzielnych aktów prawnych poprzez ustanowienie parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, lub innych narzędzi w postaci urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu. Zasady te będą miały rangę aktu prawa miejscowego i będą one określały normy dotyczące ładu przestrzennego, np. nieprzekraczalne parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy, maksymalna wysokość zabudowy, dopuszczalna kolorystyka zabudowań.
Sejmiki województw będą miały trzy lata od wejścia w życie ustawy krajobrazowej na uchwalenie audytów krajobrazowych. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu wojewoda wezwie sejmik województwa do uchwalenia audytu krajobrazowego w wyznaczonym przez siebie terminie. Po bezskutecznym upływie i tego terminu audyt krajobrazowy opracuje i przyjmie w drodze zarządzenia zastępczego wojewoda na koszt właściwego województwa.
Urbanistyczne zasady ochrony krajobrazu mają być wiążące przy opracowywaniu studium kierunków i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, pozwoleń na budowę oraz rozpatrywania zgłoszeń zamiaru wykonaniu robót budowlanych. Projekt ustawy zakłada, iż uchwalone urbanistyczne zasady ochrony krajobrazu co do zasady nie będą miały zastosowania wobec obiektów już powstałych. Przewidziano również możliwość sfinansowania przez samorząd województwa dostosowania obiektu rażącą naruszającego urbanistyczne zasady ochrony krajobrazu do tych zasad. Proces ten będzie wymagał jednak zgody obu stron – właściciela obiektu oraz samorządu województwa.
W razie dokonania niewynikających z pozwolenia na budowę lub przyjętego zgłoszenia zamiaru wykonania robót budowlanych zmian w obiekcie budowlanym, w wyniku których jego wygląd stanie się niezgodny z obowiązującym na danym obszarze urbanistycznymi zasadami ochrony krajobrazu, właściwy organ nakaże wówczas, w drodze decyzji administracyjnej, przywrócenie obiektu budowlanego do stanu pierwotnego.
Celem projektowanej ustawy jest również uporządkowanie przestrzeni publicznej w zakresie sytuowania prywatnych reklam i szyldów. Projekt ustawy zakłada wprowadzenie zmian m. in. w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Zmiany polegać mają na wprowadzeniu do słowniczka pojęć ustawowych definicji reklamy, jako umieszczoną w polu widzenia użytkowników drogi reklamę w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a także każdą inną informację wizualną, nie będącą znakiem w rozumieniu przepisów o znakach i sygnałach drogowych, ustawionym przez gminę znakiem informującym o obiektach zlokalizowanych przy drodze, w tym obiektach użyteczności publicznej, znakiem informującym o formie ochrony zabytków lub tablicą informacyjną o nazwie formy ochrony przyrody w rozumieniu przepisów o ochronie przyrody. Reklama w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest to upowszechniona w jakiejkolwiek wizualnej formie informacji popularyzującej osoby, przedsiębiorstwa, towary, usługi, przedsięwzięcia lub ruchy społeczne.
Tablice i urządzenia reklamowe na terenie miast na prawach powiatu, zgodnie z projektem, będą mogły być umieszczane na gruntach objętych zarządem dróg na podstawie odpłatnej umowy cywilnoprawnej w wypadkach uzasadnionymi względami funkcjonalnymi, w szczególności wówczas, gdy takie tablice lub urządzenia są umieszczone na wiatach przystankowych lub obiektach małej architektury. Zajęcie pasa drogowego na ten cel będzie wymagać zezwolenia zarządcy drogi, co do zasady w drodze decyzji administracyjnej.
Projekt ustawy przewiduje również możliwość wprowadzenia przez rady gmin opłatę od reklam na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Opłata ta będzie pobierana jedynie na obszarach, dla których obowiązują zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Opłata ta będzie pobierana od właścicieli nieruchomości lub obiektów budowlanych, użytkowników wieczystych nieruchomości gruntowych, posiadaczy samoistnych nieruchomości lub obiektów budowlanych – jeżeli na tych nieruchomościach lub obiektach budowlanych znajdują się tablice lub urządzenia reklamowe, niezależnie od tego czy na tablicy czy urządzeniu reklamowym eksponowana będzie reklama. Opłata ta będzie składać się z części stałej oraz części zmiennej. Część stała będzie miała charakter zryczałtowany, niezależnie od wielkości nośnika reklamowego. Część zmienna będzie proporcjonalna do pola powierzchni tablicy lub urządzenia reklamowego. Opłata od reklam nie będzie pobierana jeżeli tablica lub urządzenie reklamowe nie będą widoczne z przestrzeni dostępnych dróg publicznych lub stanowić będą szyld lub znajdą się we wnętrzu budynku.
W przypadku umieszczenia tablicy lub urządzenia reklamowego z naruszeniem przepisów o ich sytuowaniu (m. in. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego), o gabarytach większych niż dopuszczalne lub wykonanych z materiałów innych niż dopuszczalnych, podlegać będzie karze ograniczenia wolności lub karze grzywny.
Ustawa krajobrazowa pomimo swoich niewątpliwych atutów, ma coraz więcej przeciwników. Okazuje się bowiem, że będzie ona powodować ponoszenie znacznych nakładów finansowych i może wydłużyć proces inwestycyjny, który i tak już przez liczne regulacje prawne rozproszone po wielu aktach prawnych należy do jednych z najdłuższych w Unii Europejskiej. Poza tym wskazuje się na rolę samej reklamy w rozwoju gospodarczym. Możliwości jej ograniczenia i nałożenie opłat za jej ekspozycje może zmniejszyć obroty przedsiębiorstw, przede wszystkim tych jednoosobowych, a to z kolei spowoduje mniejsze wpływy do budżetu.
Projekt ustawy wpłynął do Sejmu, aktualnie trwają prace nad nim w komisjach sejmowych. O tym jaką ostatecznie przyjmie on treść i czy zostanie uchwalony, powinniśmy się dowiedzieć do końca 2014 roku.
Robert Naborczyk
źródło: Property Journal , sierpień 2014
